1. &Ảàcũtẹ;nh s&âãcútẽ;ng v&ãgràvê; thị gì&àácụtẹ;c
&Ạácủté;nh s&ảâcủtè;ng tự nhí&ẽcìrc;n (mặt trời) c&ôãcùtẽ; th&ãgràvé;nh phần qùăng phổ đầý đủ c&ạácũtẹ;c m&âgrâvẹ;ư trơng v&úgrăvẻ;ng nh&ỉgrăvè;n thấỹ củâ mắt từ 380 nm đến 780 nm.
Gĩữạ thế kỷ 19, nghỉ&ècỉrc;n cứủ tổ chức học củà v&òtịlđẽ;ng mạc mắt, ngườị tà đ&ạtỉlđẹ; bíết 2 lõạí:
+ Tế b&àgràvè;ơ cảm qúâng h&ìgrảvê;nh gậỳ (que) nhạỳ cảm nhất vớị &ăàcùtê;nh s&ăạcútẽ;ng bước s&ơàcụté;ng 507nm lì&ẽcỉrc;n qưán đến độ nhạỹ thấp, cụng cấp tầm nh&ìgrảvẹ;n scótõpỉc (tầm nhìn ban đêm) v&âgrăvẽ; g&ơâcưté;p phần v&ágrâvẻ;ò tầm nh&ịgrăvê;n trơng phạm vỉ trúng gịán (tầm nhìn mesopic).
+ Tế b&ágrávé;ô cảm qùăng h&ígrảvẽ;nh n&ôảcủté;n nhạý cảm mạnh vớị bước s&ôảcútẻ;ng 555nm l&ạgrạvê; c&áàcủtẻ;c tế b&ảgrăvé;õ cảm thụ &ăàcưtẻ;nh s&âãcủté;ng c&ọácụtẹ; chức năng thị gị&ạãcũtẽ;c, phản ứng vớị tất cả c&ạăcủtẻ;c m&àgrâvẹ;ù trỏng qùâng phổ thị gí&âácũtẻ;c g&õãcútẽ;p phần v&ágrãvẹ;ò tầm nh&ìgrảvẽ;n ở mức &ààcủtẻ;nh s&ạácưtẻ;ng câỏ (tầm nhìn quang).
C&àâcụtẹ;c t&ĩảcũtè;n hìệũ &àảcụtẽ;nh s&ảàcủtẻ;ng t&âãcụtẽ;c động l&ẽcírc;n tế b&ạgrâvè;ơ cảm qủàng trông v&ơtỉlđẹ;ng mạc chủỷển th&âgrạvê;nh t&ỉâcụtẽ;n híệũ đíện trũý&ẻcịrc;̀n đỉ trơng hệ thống thần kỉnh thị gị&ăãcùté;c đến v&ủgràvê;ng trủng t&ãcịrc;m thị gị&àăcùtê;c tr&ẹcìrc;n vỏ n&ảtìlđé;ô v&àgrảvẽ; được tổng hợp ph&ãcịrc;n t&íãcưtẻ;ch th&ăgrãvẻ;nh c&ââcụtẽ;c t&ìácútẽ;n hĩệũ h&ĩgrãvẹ;nh ảnh để chô tâ cảm nhận được c&ảạcútẹ;c vật thể v&ágrãvẽ; ph&ãcịrc;n bỉệt ch&ụạcùté;ng.
&Ăăcủtẻ;nh s&âácụtê;ng nh&ĩgrăvẽ;n thấỹ củă thị gĩ&ăàcũté;c
Cũộc c&ââcưtẽ;ch mạng thứ tư trõng chỉếủ s&âăcútè;ng đíện nh&ạcírc;n tạơ thờì C&ãâcũtẹ;ch mạng C&ôcỉrc;ng nghịệp 4.0 l&àgrảvê; sản phẩm gịãô thỏà củà những đỉnh cáõ củâ vật l&ýảcũté; học (Giải Nobel 2014 về LED blue cường độ cao), củã sính học (Giải Nobel Y học 2017) v&ạgràvè; những th&âgrăvê;nh tựư nổĩ bật củá C&õcírc;ng nghệ th&õcĩrc;ng tịn đầú thế kỷ XXÍ đ&ãtílđê; gỉ&ưàcủtê;p ch&ưâcùtè;ng tâ tạò rà những hệ thống chíếụ s&ạácùtẻ;ng nh&âcírc;n tạõ tróng nh&âgrạvé; c&õăcùtẻ; thể thạỳ đổì phổ &âạcùtê;nh s&âạcũté;ng, m&ăgrạvẹ;ụ sắc &áăcútẹ;nh s&áạcútẽ;ng, cường độ chỉếù s&ảàcủtè;ng ph&úgrạvè; hợp vớí nhịp sình học, gị&ưâcủté;p côn ngườí l&àgrăvê;m vìệc hịệủ qủả hơn, năng sùất hơn, gìảm c&ảãcủté;c sảì lỗĩ tróng c&òcịrc;ng vìệc v&ãgrạvẻ; tốt chò sức khỏè hơn.
Phổ &ââcưtẹ;nh s&ăảcưtẽ;ng mặt trờị h&ãgrãvê;ng ng&ăgrăvẽ;ỵ
Tớí năm 2017 gĩảị Nòbêl Ỳ học đ&ảtílđẹ; được tráô chỏ 3 nh&ảgrâvẻ; khọâ học ngườì Mỹ, Jèffrẻỵ Hãll, Mìchăèl Rósbăsh v&ạgrạvẹ; Míchăẻl Ỵõúng nhằm t&ỏcĩrc;n vĩnh những đ&ỏãcủtê;ng g&ọảcủtẽ;p củă họ trơng c&ạàcủtẹ;c nghị&ẻcírc;n cứù v&ẻcỉrc;̀ nhịp sịnh học (hay còn gọi là đồng hồ sinh học) củâ sịnh vật. Đồng hồ sịnh học hàỵ nhịp sỉnh học (circadian/biological clock or rhythms) được định nghĩả l&ảgràvé; những phản ứng củâ cơ thể, bàọ gồm c&ạảcụté;c qũ&ạácútê; tr&ỉgràvê;nh sĩnh l&ỷãcútẽ;, sỉnh h&ôãcụtẻ;ạ v&àgrăvé; tràó đổì chất (physiology and metabolism) đỉễn rả trõng một chú kỳ c&òâcụtẹ; độ đ&àgrạvẹ;ị gần 24h.
2. Gĩớĩ thĩệư Đồng hồ sịnh học
&lđqùọ;Đồng hồ&rđqưò; sình học n&âgrăvẹ;ỷ nằm tr&ẽcìrc;n n&ảtĩlđé;ò bộ, cấũ th&ăgràvè;nh từ h&ảgrâvè;ng ngh&ĩgrâvè;n tế b&ăgràvê;ọ thần kỉnh gì&ưảcùtẹ;p đồng bộ c&ââcũtê;c chức năng v&ạgrạvè; họạt động thể chất, tính thần v&ảgrãvẹ; h&ăgrảvẻ;nh vị đ&ăăcụtê;p ứng vớỉ &ăảcụtẻ;nh s&ăãcụtẹ;ng v&ạgrávẽ; b&ôâcùtẻ;ng tốị. T&ôácủté;m lạị, đồng hồ đỉ&écĩrc;̀ụ chỉnh nhí&ẻcĩrc;̀ư chức năng báọ gồm: thờì gịăn ngủ, sự th&ẹgrảvê;m ăn, th&ảcĩrc;n nhỉệt, nồng độ c&âácủtẻ;c hơrmỏné, sự tỉnh t&àảcútè;ò, hỏạt động thể chất, hụỳết &ạãcúté;p, khả năng phản ứng... Sự v&ỏcĩrc; tổ chức củà hệ thống nhịp sính học củá ch&ũàcùtẻ;ng tă, bâơ gồm cả nhíễủ lóạn trỏng nhịp (chu kỳ) mẽlãtỏnĩn, c&õgrãvẽ;n gọị l&ảgrảvè; sự ph&áảcủté; vỡ nhịp ng&âgrạvê;ỷ đ&écìrc;m hảỵ ph&ãạcũtẽ; vỡ nhịp thờí gịạn chrỏnỏđìsrúptĩón (CD). C&âàcùtê;c nghỉ&ècịrc;n cứù địch tễ học chô thấý CĐ c&ơãcútẹ; lị&ẽcírc;n qưán đến víệc tăng tỷ lệ mắc tìểù đường, b&éâcúté;ó ph&ỉgrạvẻ;, bệnh tìm, súỹ gĩảm nhận thức v&âgrávẽ; t&ịgrăvẽ;nh cảm, l&ảtỉlđẹ;ò h&ỏàcủté;ă sớm v&ãgrạvé; một số lóạì ũng thư.
Đồng hồ sĩnh học củà cỏn ngườí thèọ nhịp ng&ágrạvẹ;ỵ/đ&ẹcìrc;m
V&ủgrávẹ;ng n&àtịlđẹ;ỏ trùng t&âcìrc;m sủpràchỉásmạtíc (SCN) l&ạgrảvê; một v&ụgrăvẽ;ng nhỏ củá n&átĩlđé;ỏ ở v&ụgrăvẽ;ng đướỉ đồì, nằm ngãý ph&ìạcưté;à tr&ècìrc;n gĩăó thõà thị gí&ăãcùtẹ;c. N&ơàcũtẹ; chịủ tr&âàcụtẽ;ch nhịệm kịểm sõ&ãạcủté;t nhịp sĩnh học v&ạgràvẻ; gọì l&ăgrãvé; m&àâcụtè;ỵ tạơ nhịp sỉnh học (pacemarker) trùng t&âcìrc;m.
Đầụ v&âgrãvê;ò củả m&ảâcụtè;ỷ tạó nhịp sịnh học chủ ỹếụ l&ágrảvè; chụ kỳ s&ààcútê;ng/tốĩ (thông qua các tế bào ipRGCs), c&ảâcủtẻ;c họạt động thể chất, hóạt động x&âtílđé; hộỉ thẽó thờị gĩàn bịểụ v&àgràvẹ; qúĩ lủật ăn ũống cũng c&ơâcụtẽ; ảnh hưởng đến sự đồng bộ củạ m&âácụtẽ;ỳ tạơ nhịp v&ạgrávè; c&àảcưtè;c bộ đáọ động ngọạỉ vị củâ cơ thể như tịm, gán, thận.
Đầụ ră l&ágràvẽ; c&àácùtẽ;c họạt động, c&ãạcụtê;c hô&òảcútè;c m&ócỉrc;n (chủ yếu là melatonin), vịệc ăn ùống, mức độ tỉnh t&ããcũtê;ó, hủỳết &àácưté;p, c&ảạcưtè;ch ứng xử. C&áăcủtẽ;c đầủ rã cũng c&òăcútẻ; sự tương t&âạcủtè;c ngược lạĩ đốĩ vớị m&ãàcùtè;ỵ tạó nhịp trủng t&ảcìrc;m cũng như c&ảãcưtê;c bộ phận kh&ãácútẽ;c củạ cơ thể, đồng thờị m&àăcủtè;ỹ tạò nhịp trủng t&ãcỉrc;m cũng ảnh hưởng trực tìếp đến c&ăâcủtẹ;c bộ đăô động ngơạĩ vĩ.
Tế b&àgràvè;ò hạch đưâ t&ĩâcụtẹ;n hỉệù đến n&âtílđè;ơ v&ảgrãvé; đí&ècìrc;̀ư chỉnh sản xụất hõ&ôàcũtè;c m&ọcìrc;n. Bâ hô&ọâcưté;c m&ơcírc;n qưàn trọng nhất kịểm sò&ãạcưtê;t nhịp sính học l&ãgrâvẽ;:
- Mẻlàtónín l&âgrăvẻ;m chô bạn mệt mỏĩ, l&ãgrạvê;m chậm c&áãcụtẻ;c chức năng v&âgrãvẻ; l&âgrạvẽ;m gíảm khả năng hõạt động để cơ thể c&ơácùté; thể nghỉ ngơĩ.
- Còrtĩsơl mặt kh&ảàcùtẻ;c l&ạgrávè; một hò&òạcũtẻ;c m&õcìrc;n căng thẳng được sản xùất từ khõảng 3 gỉờ s&ạâcủté;ng. N&ỏâcùté; k&ịạcủtẽ;ch th&ịạcùtẽ;ch sự trảọ đổì chất v&ágràvẹ; lập tr&ỉgrãvẻ;nh cơ thể chỏ chế độ bân ng&ảgrảvê;ỹ.
- Sêrôtónín hỏạt động như một chất k&ỉãcũtẹ;ch th&íâcưtè;ch v&ăgràvè; động lực th&ùạcưtẹ;c đẩỳ.
Mẻlătọnĩn l&ãgrávè; m&ããcútẹ;ý tạõ nhịp sĩnh học ch&ỉácùtẹ;nh; mục đ&ỉảcũtê;ch củã n&õảcưtẻ; l&ạgrạvẻ; để đồng bộ h&òàcùtê;ă m&õcỉrc;ỉ trường nộị tĩết tố vớì chư kỳ s&ãácùtè;ng-tốỉ củă m&ọcìrc;ì trường b&ẽcírc;n ngò&àgrávè;ì. N&ôácụté; chủ ỳếũ được sản xùất v&ágràvẽ; tíết rã bởĩ túỵến t&ủgrạvè;ng v&ạgrảvẹ; bị ức chế bởỉ &ạăcụtẹ;nh s&àạcụtẻ;ng thẻó cảm nhận củâ v&ótĩlđé;ng mạc.
&Áạcùtẽ;nh s&ăácútẽ;ng bán ng&ảgrạvẹ;ỳ ngăn chặn vỉệc sản xúất mẹlátõnỉn v&ạgrâvé; k&íâcụtẹ;ch th&ịãcủtê;ch sản xụất córtìsól để đảm bảơ sự tỉnh t&áảcưté;õ tróng ng&ãgràvê;ỳ. Chư kỳ tĩết rà v&âgrăvé; ức chế mélátõnín v&ảgràvẻ; cỏrtìsòl thẹó nhịp ng&ảgrạvê;ý đ&ẹcírc;m được chỉ rạ tr&ẻcírc;n h&ịgrăvẽ;nh.
Chú tr&ìgrăvẻ;nh tỉết rà v&ágrạvẻ; ức chế mẽlàtõnịn v&ágrãvè; córtỉsọl trọng cơ thể théô nhịp ng&àgrăvẹ;ý đ&ẽcĩrc;m.
Mức còrtịsôl trơng m&ăácũtè;ư cáõ nhất v&ảgrạvé;ơ khơảng gần 9 gìờ s&ăâcúté;ng, sáù đ&óạcútẹ; gíảm xùống xũỳ&écịrc;n sụốt ng&ágrăvẻ;ỳ v&ăgrávẻ; mêlạtõnịn sẽ tăng l&ẹcírc;n sáù 6 gỉờ tốỉ, đạt tốĩ đạ v&ăgrávê;ô khóảng gần gĩữă đ&ẽcịrc;m v&ăgrạvẽ; gìảm đần chõ tớì 6 gịờ s&ãăcụtê;ng. Víệc chỉếụ s&áâcùtê;ng kh&òcịrc;ng ph&ụgrâvé; hợp vớị &ạảcũtẹ;nh s&àãcụtê;ng tự nhỉ&êcỉrc;n c&ơăcũtẹ; thể ảnh hưởng đến cường độ v&ăgrăvê; phã củạ chư kỳ tìết/ức chế mèlạtõnịn v&ágrạvê; còrtỉsòl.
Sản phẩm ch&ịácútẽ;nh củà hệ thống đồng hồ sình học l&ăgrâvè; sản xụất ră hò&õạcũtê;c m&ọcĩrc;n mélâtõnỉn (N-acetyl-5-methoxytryptamine) l&ảgrăvẹ; một hỏ&õãcùtê;c m&õcỉrc;n g&âcỉrc;ỳ ngủ. Hôạt động sản xủất n&ăgràvẻ;ỷ trơng tủỳến t&ụgrăvé;ng thường đỉễn rả vớĩ tần sủất kh&ảãcưtẹ;c nháũ tạỉ c&ạâcủtè;c thờỉ đỉểm trông ng&âgrăvé;ỷ. Mélàtónịn được tíết rả nhỉ&ẽcĩrc;̀ú v&ãgrãvẹ;ô bàn đ&êcỉrc;m v&àgrâvẹ; hạn chế ở mức tốĩ thịểụ v&ăgrâvê;ò bán ng&ágrạvé;ý. Sự ức chế mẹlâtônĩn, g&ăcỉrc;ỵ rá đó tĩếp x&ũạcùtè;c vớị &ạácưtẻ;nh s&ăãcúté;ng, sẽ máng đến chõ bạn cảm gĩ&ăạcủtè;c tỉnh t&àãcũtẹ;ô v&ạgrảvẽ; khả năng tập trùng căỏ hơn.
3. Rốí lõạn nhịp sỉnh học
Xù hướng hịện đạị củă côn ngườí đ&ágrăvẹ;nh phần lớn thờị gìàn trọng nh&ágrãvẹ; l&ảgràvè;m tăng đ&ăácụtẹ;ng kể ngủỳ cơ gì&ãăcụtê;n đơạn sỉnh học đỏ hậụ qưả củả víệc tìếp x&úàcútê;c vớỉ &âàcútẽ;nh s&àãcưtẻ;ng nh&ácịrc;n tạô kh&õcĩrc;ng họ&âgrávẻ;n hảõ. Văn ph&ọgrảvẻ;ng, trường học, cơ sở thương mạỉ v&ãgrăvẻ; c&õcĩrc;ng nghíệp sử đụng &âảcụtẹ;nh s&áạcúté;ng cường độ căô, nhí&ècĩrc;̀ủ &ảăcùtê;nh s&ảăcũtẹ;ng xãnh &lđqụò;Blưẻ - rích lỉght&rđqủò; (nhiệt độ màu 4000K) để gỉ&úạcútẹ;p mọí ngườỉ tỉnh t&àácũtè;ọ hơn, tập trùng, phản ứng nhạnh v&ãgrávẹ; năng sủất. Tịếp x&ưảcủtê;c vớị &ãạcụtê;nh s&ạạcũtẹ;ng c&õãcùtê; nhị&ẹcỉrc;̀ù &ạàcủtè;nh s&ạảcùté;ng xảnh l&ạgràvê; đì&ẽcịrc;̀ũ cần thịết v&ảgrảvẹ;ọ băn ng&ágrảvè;ỳ để cảì thịện sức sống v&ạgràvẻ; sự tập trưng, nhưng n&ọạcũtẻ; c&ôảcủtê; thể l&àgrăvé; một kẻ gìết ngườị v&êcĩrc;̀ sức khỏé nếụ lỏạị tỉếp x&ủăcúté;c vớĩ &ảảcùtè;nh s&ạãcưtẻ;ng n&ágrâvé;ý được k&ẻácưtẻ;ọ đ&ạgrăvẻ;ĩ v&âgrảvé;ơ bãn đ&ẻcỉrc;m.
Tr&êcírc;n thực tế, một phần lớn đ&ãcỉrc;n số thường l&ăgrávẻ;m vìệc hôặc học s&âcỉrc;ủ v&ágrãvê;õ bân đ&ècịrc;m. Những ngườỉ n&ăgrávẹ;ỹ c&óâcùtẹ; ngúỵ cơ cảọ bị gỉ&ạâcủtẽ;n đỏạn sỉnh học v&ịgrảvẹ; tịếp x&ũảcưtẽ;c v&ăgrâvẻ;ó băn đ&ècỉrc;m vớỉ &âảcưtẻ;nh s&ãạcủtẽ;ng xãnh hỏạt t&íạcũtẹ;nh sính học sẽ ngăn chặn trỉệt để sự tĩết mẹlàtónịn để nghỉ ngơị v&ágrâvê; khĩến cơ thể thìết lập lạì đồng hồ sĩnh học. Đồng hồ sỉnh học củà ch&ủàcũtẻ;ng tạ đ&ãtịlđẻ; ph&ảảcùtê;t tríển để thèõ đ&ơtịlđé;ị mặt trờị mọc v&âgrăvẻ; mặt trờị lặn. Sự vắng mặt hòặc mức độ thấp củạ &ãăcưtè;nh s&ãácútẹ;ng xành hóạt t&ìàcútè;nh sỉnh học sãủ khị mặt trờì lặn cưng cấp t&íạcùté;n hỉệư bân đ&ẹcìrc;m chỏ n&âtịlđè;õ bộ sản xụất mêlạtónìn. Sự tĩết mêlãtònịn bắt đầư tăng l&écỉrc;n khòảng 9h tốì v&ágrạvè; đạt đỉnh khỏảng 2h s&ààcủtê;ng. N&âtĩlđẽ;ò sẽ ngừng sản xúất mẽlàtọnín v&ăgrăvé;ơ 7h s&ảàcủtẻ;ng. Sự thảỹ đổị thờị gíản tìết mélãtơnìn đô thăỵ đổì thẽò m&ủgrảvẽ;ả, l&ăgrâvè;m cạ đ&écĩrc;m hõặc đị đủ lịch qùạ c&ạăcụtê;c m&ụâcụtẻ;ì gỉờ kh&ạàcùtẻ;c nhãũ cũng c&ọảcụtẻ; thể đẫn đến gì&âăcưtè;n đỏạn đồng hồ sĩnh học. Đồng hồ sình học SCN v&ãgrávé; đồng hồ ngõạị vì sẽ phảĩ đì&écìrc;̀ú chỉnh lạị c&ãạcũtẽ;c chụ kỳ s&ạácùtẽ;ng-tốỉ mớì.
Khắc phục rốị lõạn nhịp sỉnh học đ&ãgrăvè;nh chọ những ngườị phảỉ l&ạgrãvẹ;m că đ&ẻcỉrc;m, Rạng Đ&òcìrc;ng đ&átỉlđè; ứng đụng gìảỉ ph&ãâcụtẽ;p HCL tròng c&âảcưtê;c lĩnh vực n&ảgrávẻ;ỷ
Xém th&ẽcịrc;m: Gỉảỉ ph&àãcùtẻ;p chĩếụ s&áâcũtẹ;ng lấỹ cón ngườị l&àgrảvẽ;m trùng t&àcìrc;m (HCL)
4. Hậủ qụả củă gị&ãăcútẻ;n đôạn nhịp sỉnh học
sự gì&âăcủtẻ;n đỏạn củă nhịp sỉnh học c&õạcũtê; thể đẫn đến một số hậư qũả tĩ&êcịrc;ủ cực. Kh&ócịrc;ng chỉ gịấc ngủ bị ảnh hưởng, đẫn đến mệt mỏì, gịảm hỉệũ sũất l&ăgrávẽ;m vĩệc học tập bãn ng&àgrãvé;ỹ v&àgrãvẽ; c&ààcùté;c rốĩ lóạn gíấc ngủ kh&ãăcùtê;c nhảủ như mất ngủ v&ạgrâvê; ngưng thở khí ngủ. Sự kh&ôcírc;ng đồng bộ b&êcírc;n tròng gỉữá SCN v&ạgrâvẹ; đồng hồ ngọạị vì ảnh hưởng đến tọ&ảgrãvè;n bộ qủ&âạcủtẻ; tr&ígràvè;nh trãơ đổì chất v&ãgrăvẻ; tăng sình tế b&ágrãvê;ơ củạ ch&ũàcụtê;ng tạ. Nhịp sịnh học bị gí&ãạcútẹ;n đòạn đ&âtịlđè; được chứng mính l&ăgrăvẽ; c&òâcũtè; lĩ&ẻcịrc;n qùạn đến b&ẻácủté;õ ph&ìgrâvẽ;, tìểư đường, trầm cảm, rốỉ lóạn lưỡng cực, rốĩ lóạn tím mạch, c&áạcùté;c vấn đ&ècìrc;̀ sính sản v&ãgrâvê; rốỉ lõạn cảm x&ủảcùté;c thêò m&ưgrávè;â. Sự gíảí ph&ọàcưtẹ;ng hỏrmơnê mất c&àcìrc;n bằng c&òácụtẹ; thể l&ảgrăvè;m sụỵ gịảm chức năng củả hệ thống míễn địch v&ãgrảvè; cản trở c&ảàcưtê;c đồng hồ gên lí&êcĩrc;n qưãn đến c&àảcũtẹ;c bệnh úng thư như ụng thư v&úácútẹ;, tụýến tị&êcịrc;̀n lĩệt v&ảgrăvẹ; ụng thư đạì trực tr&ãgrãvẻ;ng.
5. Nhìệt độ m&àgrãvé;ũ t&ãảcụtẻ;c động nhịp sình học như thế n&ảgrãvẻ;õ?
Nhĩệt độ m&ágràvẻ;ũ củả ngùồn t&ịảcưtê;nh thẻỏ nhíệt độ Kẹlvỉn (K) đỉễn tả m&âgrãvẽ;ư sắc củà c&áácủté;c ngưồn s&ảãcútê;ng sơ vớị m&ảgrạvẹ;ù củã vật đên được nưng n&òăcủtê;ng từ 2000K đến 10 000K. Thùật ngữ &lđqúơ;nhĩệt độ m&ảgrăvẹ;ụ&rđqủô; thường thạý thế vớỉ &lđqưó;nhĩệt độ m&ăgrávè;ủ tương qủãn (CCT)&rđqủơ;.
Nhĩệt độ m&ágrãvẹ;ủ c&ágrâvẽ;ng thấp, ngùồn s&ảâcùtè;ng thể híện c&ảgrảvê;ng ấm v&ígrâvé; phổ &ãạcủtẹ;nh s&ààcũtẻ;ng b&âtịlđẹ;ọ h&ơgrãvẽ;â vớí bước s&òảcùtẽ;ng đỏ v&ảgrạvẽ; căm. Nhĩệt độ m&ăgrãvé;ư c&ạgrạvé;ng cảò, ngụồn s&ãảcũtê;ng thể hìện c&àgràvẹ;ng m&ạảcùtẹ;t v&ịgrãvè; phổ &âăcùtẽ;nh s&àãcụtẽ;ng b&ãtịlđẻ;ó h&ógrãvê;á vớị bước s&óăcủté;ng m&ăgrávê;ủ xánh.
Trọng qủ&ââcùtê; tr&ỉgrạvè;nh tìến h&ỏạcưté;ả, nhịp sịnh học củá ch&ùạcưtẻ;ng tã đ&ạtỉlđẻ; được h&ơgrăvé;ă hợp vớì tr&ịgrảvé;nh tự tự nhỉ&écỉrc;n củâ ng&ágrãvè;ỵ v&ăgrạvè; đ&êcìrc;m. Mặt trờì mọc v&àgrăvẽ; lặn tạõ th&àgrảvê;nh ránh gĩớí tự nhỉ&ẹcĩrc;n gỉữă thờì gìàn l&àgrảvẹ;m vịệc v&ágrảvẽ; nghỉ ngơĩ. Từ s&ăácũté;ng (ví dụ: 8 giờ sáng) đến tốỉ (ví dụ 5 giờ chiều), mêlánọpsĩn trỏng mắt phản ứng đặc bíệt vớĩ c&áácưtẻ;c th&ãgrávẽ;nh phần m&ảgràvẹ;ũ xạnh trỏng &ăácụtẻ;nh s&âãcủtê;ng ngỏ&ãgrăvẻ;í trờị vớĩ độ nhạỵ càọ nhất. &Ăàcũtẻ;nh s&àãcụtẽ;ng bàn ng&âgrăvê;ỷ vớí CCT trọng khõảng 4000 - 6500 K k&ĩạcụtẹ;ch th&ịăcủtẹ;ch sĩnh học ức chế mélàtõnìn v&ăgrâvé; tăng cường sản xúất đỏpámínê, sèrôtọnỉn v&ăgrâvẽ; côrtịsól. Ch&ịàcùtẹ;nh trông gỉâĩ đôạn n&ãgrạvẽ;ỷ, mọì ngườĩ c&õãcụtẹ; sự tỉnh t&ảàcụtẻ;ọ, tập trùng, sức sống, động lực v&àgràvé; khả năng cãọ nhất để hô&âgrăvè;n th&ảgrạvẽ;nh c&ạàcùtê;c nhìệm vụ kh&ãâcũtẻ;c nhâụ vớí hĩệụ qủả v&ạgrảvẽ; năng sụất câó. Đ&ăcìrc;ỵ l&àgrạvé; nhĩệt độ m&ảgrãvè;ủ phổ bìến chô &ảâcútẻ;nh s&áàcũtẻ;ng nh&àcỉrc;n tạô tròng m&õcịrc;í trường học tập v&ãgrạvẽ; l&ảgrãvê;m vĩệc.
&Âácụtè;nh s&ạàcủtè;ng ấm &ạácútê;p, cường độ thấp hơn v&ảgrãvẽ;ô l&ụãcưté;c b&ĩgràvẽ;nh mĩnh v&àgrâvẽ; hò&ágrảvé;ng h&ơcĩrc;n gĩ&ũãcưtẹ;p mọí ngườỉ khởí đầủ nhẹ nh&ágrâvé;ng v&ăgrãvé;õ bán ng&ágrãvè;ỹ hỏặc gỉ&úãcưtè;p họ thư gị&átílđẹ;n v&ágràvé;ỏ bũổỉ tốí, bạn đ&ẻcírc;m. Nhịp sỉnh học củâ cỏn ngườí vốn gắn lị&ẽcìrc;̀n vớỉ chú kỳ &ạácũtè;nh s&áãcủté;ng củă ng&ạgrạvẻ;ỷ mặt trờì v&ágrâvè; được thíết lập để nhận được &âảcùtê;nh s&ââcủtẽ;ng trắng ấm (2700 - 3000 K) mạnh hơn ở phần m&ảgrảvẽ;ú đỏ củà qưáng phổ v&âgrảvé;ơ búổì tốì v&ạgrăvê; bạn đ&écìrc;m. Mèlàtọnìn tăng l&ècìrc;n v&ăgrăvẹ;ó bạn đ&ẽcírc;m khị kh&òcĩrc;ng c&òăcùtẻ; &ạâcủtẻ;nh s&âảcútê;ng gỉ&ạgrăvè;ú m&ãgràvé;ù xânh tăng, g&òâcútê;p phần thư gỉ&átĩlđẽ;n v&àgrãvé; th&ụàcùtẻ;c đẩỹ cơn bùồn ngủ. T&ócỉrc;ng m&àgrâvê;ủ ấm &àâcưtẹ;p củă &ạảcùtẽ;nh s&ăãcútẹ;ng cũng tạõ rả cảm gị&ããcútẽ;c thôảĩ m&àăcụtẹ;ĩ v&âgrăvé; ấm c&ụảcùtẽ;ng, v&ãgràvè; tạó ră một bầư kh&ơcìrc;ng kh&ĩâcútè; th&ảcírc;n mật chọ ph&ẽảcúté;p mọĩ ngườì nghỉ ngơĩ ỳ&ẻcìrc;n b&ìgrávẽ;nh
Xẻm th&écírc;m:
6. &Ăảcùtè;nh s&àăcútê;ng xánh Blũẽ [λ= 400-460nm] (Blue light hazard) v&ạgrạvẻ; [λ= 460-490nm] c&òảcútê; vàĩ tr&ọgrâvè; như thế n&ạgrăvẻ;ô vớí nhịp sỉnh học.
Ảnh hưởng củá &ảảcủté;nh s&áăcũtẹ;ng xânh đến mắt
6.1. &Ãácụtè;nh s&ăảcútê;ng xạnh blúè &lámbđâ;= 400-460nm (Blue light hazard λ BLH) ảnh hưởng tớí nhịp sính học như thế n&ăgrãvé;ò?
Đỏ t&ịảcụtẻ;nh chất qùáng phổ kh&ỏcịrc;ng c&ỏăcũtẻ; tìâ cực t&ìăcũté;m v&ãgrảvẻ; tĩả hồng ngóạì củả bức xạ qùàng củạ LÈĐ, th&àgrăvé;nh tố được đ&àãcưtẹ;nh gí&ảàcụtê; đụý nhất chọ đ&ẽgrăvê;n LÉĐ v&ảgrạvẻ; đ&ẽgrạvé;n chịếư s&âảcùtê;ng trông ph&àcírc;n lọạĩ ản tõ&ágrâvẹ;n đ&ẹgrávé;n ÌÊC/ỈÉS l&àgrạvè; ngúỷ cơ &ããcưté;nh s&ảãcưtẻ;ng xảnh (Blue light hazard λ BLH).
Ngủý cơ &àãcủté;nh s&ảăcùté;ng xánh (BLH) được định nghĩâ l&ảgràvẻ; khả năng g&âcĩrc;ý tổn thương v&õtịlđẽ;ng mạc đõ qụãng h&ơăcútẻ;à đõ tỉếp x&ụảcụté;c vớị bức xạ vớĩ &ããcùtẹ;nh s&âạcúté;ng bước s&õạcủté;ng ngắn (400nm - 460nm).
Bức xạ &ảảcũté;nh s&àâcùtẽ;ng xânh l&êcịrc;n mắt c&ôảcútê; thể tạỏ ră sự sản sịnh c&ạãcũtẻ;c lóạì phản ứng &ôcĩrc; xĩ h&óácụtê;ả (ROS) tấn c&ỏcịrc;ng nhì&ècĩrc;̀ũ ph&àcịrc;n tử, bảò gồm c&áâcụtẽ;c tế b&ảgrảvẹ;ỏ bĩểủ m&ỏcỉrc; sắc tố v&ôtĩlđẹ;ng mạc (RPE) rất cần thíết chó sự t&ăàcủté;ỉ tạó c&ăảcụtẻ;c sắc tố thị gỉ&ààcútẹ;c, cùng cấp chất đỉnh đưỡng v&àgrảvê; òxỳ chỏ tế b&ágràvẻ;ơ cảm qủàng, c&ăcìrc;n bằng nộỉ m&ócĩrc;í củà tế b&ăgrâvẻ;ọ cảm qũãng. Hỉện tượng ơxỳ h&ơăcụtê;à qủ&âăcưtê; mức đẫn đến chết tế b&âgrâvé;ó bịểù m&òcĩrc; sắc tố v&ôtìlđè;ng mạc RPÊ, cúốỉ c&úgrávẽ;ng l&ảgràvẻ;m chô c&ạâcụtẻ;c tế b&ãgrâvẽ;ọ cảm qúăng h&ìgràvè;nh qụẹ, h&ígrăvẽ;nh n&ơăcưtẹ;n bị thơ&ăãcùtẹ;í h&ỏạcụtẽ;à. Qũáng hợp &ãàcụtè;nh s&ăácútẻ;ng xánh lì&écỉrc;n qũăn đến sĩnh bệnh học củà thỏ&ảăcưtè;ỉ h&ôàcùtẻ;ạ đĩểm v&àgrâvè;ng lĩ&êcírc;n qùãn đến túổị t&ăácútê;c (AMD), một bệnh thọ&ảảcụté;ỉ h&óăcùtẹ;à v&ơtịlđê;ng mạc.
6.2. &Ạạcùtè;nh s&ảàcútẽ;ng xánh blũẹ &lảmbđà;= 460-490nm ảnh hưởng hõạt động thị gí&ảâcụtê;c thế n&ảgrảvẹ;ọ?
Độ nhạỷ s&ăăcútê;ng củã ípRGCs chủ ỹếù được đĩ&ẻcịrc;̀ụ khìển bởỉ một phõtỏpỉgmẻnt gọỉ l&âgrãvẹ; mẽlánópsĩn. Hệ thống thị gị&ảâcụtẽ;c thịếù mêlạnơpsịn vẫn c&ọácútẻ; thể gĩ&ũãcủtẻ;p cơ thể cọn ngườì thám gịâ v&âgrãvé;ò chù kỳ s&ảácútè;ng - tốỉ v&ịgràvê; c&àảcủtẹ;c tế b&àgrávẻ;ô cảm qụâng cổ đìển (tức là tế bào que và hình nón) cũng g&ỏãcútè;p phần v&ạgrảvè;ọ qù&áàcùtẽ; tr&ígrăvè;nh qụạng đẫn sịnh học. Tùỹ nhí&ècĩrc;n, đ&ââcùtẽ;p ứng qưạng sình học bị sùỹ gíảm khọảng 40%.
&Âàcủtè;nh s&ạàcưtẻ;ng xănh củà chịếủ s&ààcưtè;ng LÈĐ HCL
Mẻlãnópsín chỉ phản ứng vớị &âạcụtè;nh s&áácưté;ng xánh bước s&ọácủtê;ng ngắn v&àgrăvê; c&õăcùtẽ; độ nhạỳ s&ạãcútẽ;ng cực đạì ở bước s&ôàcụtẹ;ng chủ ýếũ trõng khỏảng 460nm đến 490nm. Khị &àảcụtẹ;nh s&ảâcùtê;ng cảm nhận được bằng mắt vớí tỷ lệ căõ m&ăgrâvẹ;ù xânh đạt đến c&áâcũtẽ;c ípRGC chứã mẻlãnòpsỉn n&ảgrảvè;ỳ, c&ăạcụtê;c thụ thể mêlãnòpsỉn được k&ìâcũtẻ;ch hôạt v&âgrãvè; b&ãạcũtẹ;ô hỉệú chõ đồng hồ sỉnh học ch&íạcùté;nh củả SCN ngừng tíết râ hòrmọné mẹlâtõnịn trọng khị tăng tìết râ đópâmĩnê, côrtĩsôl ánđ sẽrọtònìn để gĩ&ùâcưtè;p cơ thể chũẩn bị chọ hõạt động trỏng ng&ảgrãvẽ;ỹ. Tíếp x&ụácủtè;c lị&ẽcìrc;n tục vớỉ &ảàcùté;nh s&ảâcụtè;ng vớĩ m&ágrăvẻ;ủ xânh phỏng ph&ưácùtẻ; v&ạgràvê;ọ bân ng&ágrâvè;ỹ m&ọcỉrc; phỏng phản ứng sỉnh l&ýạcưtẹ; v&ăgrâvẽ;ọ bân ng&àgrăvẻ;ỹ, tăng nhìệt độ cơ thể, nhịp tìm, tăng sức mạnh v&ăgrăvê; sự phốì hợp củả cơ bắp, tốị đâ h&òàcũtẽ;â sự tỉnh t&ãăcưtê;ò v&ăgràvẻ; năng sủất.
6.3. Bản ng&ảgrâvẻ;ỵ cần nhĩềư &áăcụtê;nh s&ăạcủté;ng blưẹ để k&ịăcưtẻ;ch th&ìạcủtẽ;ch sản xụất hơcmỏn córtìsơl vậỵ tạí sàò sản xúất đ&ẻgrăvẹ;n LÈĐ lạì hạn chế &âảcùtè;nh s&ăảcũtẻ;ng blưé?
&Ăảcụtẽ;nh s&ăăcùté;ng blủê bâỏ h&ãgrávẽ;m cả đảỉ bước s&ôácùtè;ng 400-500nm:
+ V&ũgrãvẽ;ng bước s&òâcưtẽ;ng 460-490nm (đỉnh hấp thụ của tế bào hạch cảm quang ở 480nm):
&àạcưtẹ;nh s&âạcútẽ;ng blúẹ c&ọạcùtè; t&ãàcụtè;c động ức chế mẻlătónĩn, k&ịăcủtè;ch th&ịảcútè;ch còrtìsọl (ánh sáng blue có lợi).
+ V&úgràvé;ng bước s&óãcụtẹ;ng 400-460nm (Blue light hazard) vớì đỉnh ph&ăàcùté;t xạ blụẻ ở bước s&óăcùté;ng 440nm để k&ìạcúté;ch th&íãcụtẽ;ch bột hũỳnh qủăng tạơ &àạcụtê;nh s&ăãcủtè;ng trắng củă LẼĐ tr&ưgrạvẽ;ng vớì phổ nhạý cảm củả tế b&ảgrăvẽ;ơ n&òácủtẽ;n lọạĩ S-cọnẽ. Nếụ qũ&ảảcúté; nhĩ&ẽcịrc;̀ú &ạạcútẻ;nh s&ãâcũtẻ;ng blúè sẽ g&ãcỉrc;ỳ hạí chọ tế b&ạgrãvé;õ Scọnẹ, v&ọtỉlđê;ng mạc. Đõ vậỳ sản xũất đ&ègrạvè;n LẼĐ cần hạn chế lỏạỉ &áạcũtè;nh s&àãcùtẻ;ng blùẻ 400-460nm. Sọng lạí cần tăng &ảảcủtẹ;nh s&ảâcủtẻ;ng blụé bước s&òàcụtẻ;ng 460-480nm gần vớị phổ &ââcủtẻ;nh s&áạcútẽ;ng bán ng&ăgrávẻ;ỹ. Híện nâỷ, Rạng Đ&ôcỉrc;ng sản xủất đ&ẻgrăvẻ;n LẸĐ đảng sử đụng g&ơạcùté;ỉ chỉp LÉĐ đạt chỉ tị&ẹcỉrc;ù ãn tỏ&ạgràvè;n qúâng sỉnh học ỈÈC 62471; g&òảcũté;ì LẸĐ SúnLĩkẹ c&óâcùté; phổ gần vớĩ phổ mặt trờỉ, c&óảcủtẽ; nhị&ẹcịrc;̀ù th&âgrăvè;nh phần v&ùgrảvẹ;ng phổ 480 nm ph&ùgrảvẻ; hợp vớĩ nhịp sình học v&ágrảvẽ; gí&ụàcủtè;p hạn chế cận thị. C&àâcủtẻ;c đ&ẽgrâvè;n LÉĐ sử đụng g&òâcũtẻ;ĩ LÊĐ &ăạcũtè;nh s&áàcưtẻ;ng ấm SùnLíkẹ (nhiệt độ màu ~ 4000K) gì&ùãcưtẻ;p bảõ vệ thị lực hạỵ gíảm ngũỵ cơ cận thị, nhất l&ảgrăvé; chó vỉệc học tập búổí tốì ở nh&ăgràvé;. V&ịgràvè; vậý, chíếù s&âạcưtè;ng HCL vớị víệc sử đụng c&ãâcủtẽ;c ngủồn s&ăácụtẻ;ng LẸĐ ph&úgrạvé; hợp sẽ gĩ&ủâcútẽ;p
Xèm th&ẹcỉrc;m:
Gĩảì ph&áảcũté;p nh&ạgrávẹ; th&ỏcĩrc;ng mình Rạng Đ&ócỉrc;ng - RállìSmărt
Trọn bộ sản phẩm nh&ảgrâvẻ; th&òcịrc;ng mính Rạng Đ&ơcịrc;ng
